Олжобай Шакир агабыздын акыркы жарык көргөн чыгармасы эми биздин дүкөндө. Бишкек шаары боюнча бекер жеткизебиз.

................

БАРЫМТА

Зынданда жаткан Каңдыбайдын ой чабыты, санаасы гана сабалап эркин болбосо, тулку бою туткунда. Көктө сызган куш менен көөдөндөн учкан ой-санаа эркин сабалайт… Ой-санаада канат болбогону менен, бирок ал канаттуу куштан да бийикке, алыска учат. Зынданда камалган адамдын ой-санаасын озуп, кайсы куш ылдам учмак? Кайсы куш ай-ааламды бир заматта чарк айланып келмек? Ой-санаадан буяма ылдам учкан куш бар бекен бу дүйнөдө? Болмогу кайдан. Кушту капаска түшүрсө болот, ой-санааны капаска камоого болобу? Болсо кана…

«Капаска көнгөн кушту бошотсо, кайра ал капасын сагынарын» эшиткен Каңдыбай, «Кулчулукка басынган пенде колу-бутундагы кишенден ажырагысы келбестигин» уккан Каңдыбай өзү минтип зынданга көнөбү акыры? Колу-бутундагы кишенге көнөбү? Көнбөстүн чарасын издейт күнүгө. Жону жалдуу жигит туткун болгусу жок. «Ата-бабамдын уркунда кул болгон эмес» – дейт көкүрөгүндөгү ариет.

Жыл ашуун колунда кишен, бутунда кишен. Санаасы менен кусасы – ата-энесинде, катын-баласында, азаттыкта, азоо турмушта.

«Башымды кунга сайып, алаарың не?» Мыскылдуу жылмаят Каңдыбай зынданда. «Же кул кылып сатам дейсиңби?» Жооп ордуна Сабитке тиш кычырайт. «Шашпа!.. – дейт эркиндикти самаган көөдөн бугу, – шашпа, зулум!» Колунда шылдыраган чынжырда көзү… «Аз күн калды эсебиңе! Бутум бошонсун…»

Жан-жагына кулак түрөт. Зынданды кайтарган нооча бойлуу дөлөңгүт тараптан шек-шоорат туюлбаса, темирге темирди жышыйт. Жалгыз эрмеги ушул. Күнү да, түнү да: «Кырк-кырк-кырк…шырк-шырк-шырк…» Бутундагы жышылган чынжырды күнүгө көз болжоого алат. Түндөсү айдын жарыгында шыкаалайт темирдин өгөөлөнгөн энин. Жырыларына аз калды анысы. А колундагы темир чынжырдын кишен деген эле аты бар. Колу эбак бошонгон. Өзүнөн башка киши билбейт аны, жан киши туйган жок. Коога салар күнгө аз калды. «Эсиңди эки кылбасам элеби?!» дегени ошол Сабитти.

«Капканга түшкөн карышкыр өз бутун өзү чайнап туткундан бошонот экен. Мен ошол бөрү баласынча жокмунбу?» – дейт дамамат. «Темирди темир жыртат» – дейт өзүнө кайрат берип. «Тамчы ташты көзөйт» – дейт аң-акылы. Кызыл ашыгынан кан сызылып, сөөгүнө дейре сыздаткан чынжырдын толгоосу оорутканына карабай эки бутун чиренип керет ансайын. Антпеске чарасы жок. Бош чынжырдан үн чыгат шылдырап. Кишенди шылдыратпас үчүн эки бутту катуу чиренип, колундагы кишен менен бутундагы кишенди өгөйт. Темир менен темирди кыят күнүгө. Өзүн өзү сөөктөн суу чыккыдай кыйнаган азап бул. Тулку боюнан кара тер куюлганча эки бутун болушунча чиренип, тиштенип атып өгөйт. Эки кулагы сакчыда, бирок акыркы күндөрү аны көрө элек. «Кайда анысы? Же митайым Сабит мени алыстан шыкаалатып койдубу сынамакка?» деген ойдон сактанган туткун шоорат тыңшап, кыраакы болуп бүттү.

Чынжыр өйүгөн бутундагы канжалаган жаратка улам сыз жердин топурагын оюп, канды байкаган киши болбосун үчүн кургак топуракты сызылган кандын үстүнөн жука себелейт. Кургак топурактын шору туздай ачыштырат жаратын, бирок буга чыдаса болот. Жан чыдайт буга. А зынданда кор тутулган жаны дагы канчага чыдамак? Тирүү жанга беденеден сөөккө дейре сыз өткөргөн зындандын жашоосуна чыдоого болобу? Кургак топурактын туздай ачыштырган кыйноосу кеп эмес ага. Кеп – кызарган кандын тагынан жан кишиге шек алдырбоо. Кызарган канды бирөө-жарым байкаган болсо, иштин бүткөнү. Мээнеттин баары, азаптын баары ойрон болор.

Куш уйку салат. Ойгонуп, короодогу малдын кепшегенине кулак түрөт. Ай туяктуу мал кишенебей, ача туяктуулар ныксыранып, тиштери кычырап кепшеп жаткан болсо, баары тынч экени маалым ага. Төөлөр жуушап жатса, демек, баары жым. Жети түндө бир гана Каңдыбай жалгыз абыгер. Колу талыганча, алакан оту ачышканча чынжырды өгөлөйт. «Шашылыш жок» – дейт күбүрөнүп… Колу жыртылып, жараты ырбады. Алакан оттон тамтык жок, туткун ага болбой темирге темирди сүрөт. «Кырк-кырк-кырк…шырк-шырк-шырк…»

Ары жок куш уйкусу кирпиктен тартат… Уйкусу жетелеп кетет.

....................